2003 senesinde otizmin türlerinden biri olarak kabul edilen Asperger sendromu (AS), otistik spektrum bozukluğu kısaca özetlemek gerekirse OSB denilen geniş bir tanı yelpazesinde yer edinen bir sendromdur. Halk içinde adı geçmiş olduğu vakit her insanın aklında sual işareti oluşan AS’yi pek fazla insan merak etmektedir. Bu yüzden, sizler için Asperger sendromu nedir, emareleri nedir, tanı ve iyileştirme şekilleri nasıldır anlattık.
Asperger sendromu nedir?
Asperger bozukluğu olarak da bilinen AS, sınırı olan ilgi ve etkinlikler ve toplumsal etkileşimde zorluklarla tanımlanan otistik spektrum bozukluklarından (OSB) birisidir. AS olan kişilerde dil ve bilişsel gelişimde genel bir gecikme yaşanmaz, bu AS’yi öteki OSB’lerden ayırır. Standart tanılar içerisinde belirtilmemiş olsa bile AS’lerde alışılmadık dil kullanımına ve motor sakarlıklara sürekli olarak rastlanır. AS, son derece yüksek bir oranda genetik geçişli bir hastalıktır. Şu demek oluyor ki bu tanıya sahip olan kişilerin aile bireylerinde AS yada otizm olma olasılığı vardır.
Avusturyalı çocuk hekimi Hans Asperger, Asperger sendromuna adını vermiştir. 1944 senesinde Hans, iyileştirme amaçlı gelen, yaşıtlarıyla duygudaşlık kuramayan, sözel olmayan kontakt becerileri tamamlanmamış ve fizyolojik sakarlıkları olan evlatları tanımlamıştır.
Asperger sendromu emareleri nedir?
- Arkadaşlık kurma ve bunu sürdürme mevzusunda güçlük yaşama
- Fazlaca dikkatli bir halde bakma yada göz temasından kaçınma
- Öteki insanların düşüncelerini ve duygularını kavrayamama, kısacası empati kuramama
- Belirli başlı mevzulara karşı takıntılı derecede ilgili olma
- Karşısındaki kişinin konuşmuş olduğu mevzuya odaklanamama
- Konuşmayı kendi ilgi alanlarına çekme yada düzensiz konuşma
- Kol ve bacak sallama yada el çırpma şeklinde devamlı tekrarlanan motor davranma şekilleri
- Rutine karşı çok fazla biçimde bağlı olma
- Mahremiyet algısının gelişmemesi
- Şişirilmiş biçimde mimikleri kullanma veya mimik kullanma eksikliği
- Kişilerarası sınırlara uymama
- Dokunmaya, kokulara, seslere, görsel uyaranlara ve tatlara karşı çok fazla duyarlılık
- Toplumsal farkındalık eksikliği
- İroni veya alay şeklinde ince bir dil kullanımını anlamada güçlük yaşama
- Vücut dilini anlayamama
- Ses tonunu ayarlama mevzusunda güçlük çekme
Tanı şekilleri
OSB teşhisi hususi olarak eğitilmiş olan profesyoneller tarafınca yapılır. Çocuk doktorları bir çocuğun gelişimiyle beraber kuvvetli ve zayıf yanlarını olabilecek en doğru biçimde incelemek için iyi bir eğitime haizdir. Nörologlar, çocuk doktorları ve çocuk psikiyatristleri OSB tanısını yapabilecek uzmanlardır.
OSB tanısının konulması sürecinde bu uzmanlardan bir yada birkaç tanesine müracaat etmek gerekmektedir. Tanının konulması vakit alabilir, ancak ek destek ve bu ferdin hakkında daha çok informasyon sahibi olunması tanıyı kolay hale getirir.
Doktorlar tanı sürecinde çocuğun davranışlarını gözlemlemek amacı ile çeşit çeşit sorular merak ederler. Bu sorular yardımıyla çocuğun ne tür emareleri olduğu ve ilk önce ne vakit ortaya çıkmış olduğu belirlenir. Bununla beraber çocuğun ilk önce ne vakit konuşmaya başladığı, ne biçimde kontakt kurduğu, belirli bir mevzuya yada etkinliğe çok fazla bir şekilde odaklanıp odaklanmağı, başkaları ile nasıl iletişime geçmiş olduğu ve arkadaşlarının olup olmadığı saptanmaya çalışır. Bu soruların hepsi bittikten sonrasında doktorlar, çocuğun nasıl davrandığını ve kontakt kurduğunu tam olarak idrak etmek için evladı pek çok değişik durumda gözlemlerler.
Iyileştirme şekilleri
Şu anda Asperger sendromu için malum bir iyileştirme yoktur. Bununla beraber, bu durumu iyileştirdiği yada ilgili durumları düzelttiği bilimsel olarak kanıtlanan bir ilaç yada takviye de yoktur. Ancak toplumsal endişe, depresyon ve OKB şeklinde AS’nin semptomlarının büyük bir kısmını yönetmeye destek olabilecek birtakım girişimler bulunmaktadır.
OSB tedavisi kişinin gereksinimlerini karşılayacak biçimde yapılmalıdır. İyi tasarlanmış bir iyileştirme metodu kişinin güçlük yaşamış olduğu alanlara odaklanır ve güçlük yaşamış olduğu mevzularda daha iyi olmasını hedefler. Bu tanıya sahip olan kişinin, okulda yada iş hayatında başarı göstermiş olması için devamlı olarak takip edilmesi ve duruma nazaran tedavinin düzenlenmesi gerekmektedir.
Asperger sendromu için reçete edilen hiçbir ilaç yoktur. Ancak, birtakım vakalarda çeşit çeşit ilaçlar, AS’nin semptomlarının yönetilmesi mevzusunda son derece destek verir. Sadece bu biçim ilaçların ciddi yan tesirleri olacağı için, bu ilaçları yalnız hekim tavsiyesi üstüne kullanmakta fayda vardır.
Yetişkin bireylerde bilişsel davranışçı terapisi ve çocuklarda konuşma terapisi şeklinde çeşit çeşit terapiler, AS tanısına sahip olan kişinin yaşam standardını iyileştirmeye destek verir. AS tanısı koyulan pek oldukca şahıs, bu terapilerin yaşadıkları durumun semptomları ile başa çıkmalarında destek bulunduğunu belirtmiştir. AS tanısı konulmuş olan kişiler için fizyolojik terapi, aile yada ilişki terapileri, mesleki terapi ve konuşma terapisi şeklinde çeşit çeşit terapi seçenekleri bulunur.
Aile yada ilişki terapileri ile şahıs, sevdikleriyle daha sıhhatli ilişkiler kurabilir. Fizik iyileştirme kişinin dengesini ve koordinasyonunu geliştirmeye destek olabilir. Ek olarak şahıs dikkat dağıtıcı unsurlar ile karşılaştığında daha iyi odaklanabilir. Mesleki terapi, kişinin toplumsal yaşamda ve ekonomik anlamda bağımsız olması için lüzumlu olan iş becerilerini öğrenmesini sağlayabilir. Konuşma terapisi ise kişinin her duruma yeterli olacak biçimde ses tonunu ayarlamasına destek olabilir.
